Поим за алгоритам и програма

 

Што е алгоритам?

Поимот алгоритам порано најчесто се користел за аритметички постапки, но со развојот на компјутерите, изразот добива поопшта смисла, надвор од аритметичките постапки.

Најчесто се поврзува со математичките и компјутерските науки каде:

Алгоритам претставува процедура или формула за решавање на некој проблем.

Алгоритам во пресметковен проблем

Голем број на пресметковни проблеми можат да се решат со некој алгоритам.

Пример: Да се најде бројот кој стои на местото на прашалникот:

?+2=5

Кои постапки ги примени?

Што е она што го пресмета?

?+2=5

Инструкција1: Да се префрли бројот 2 од другата страна со спротивен знак кој е оној пред 2 

?=5-2

Инструкција2: Да се изврши операцијата одземање:

?=3

Алгоритам од секојдневниот живот:

Правење палачинки:

1. Во еден сад да се изматат 3 јајца

2. Да се додаде 50 гр. шеќер, 250 гр. брашно, 30мл масло, 250мл вода и 250 мл млеко

3. Смесата да се измати

4. Да се загрее во тавче лажица масло 3 мин.

5. Да се стави во тавчето една црпалка за супа од смесата

6. Да се пече од едната страна една минута

7. Да се преврти смесата од другата страна

8. Да се пече една минута

9. Да се извади од чинијата

10. Да се намачка со мармалад

11. Да се завитка во ролат

Дефениција за алгоритам

Алгоритам претставува постапка со која се извршува некоја работа преку задавање на општи чекори кои:

- Имаат даден „влез“ (нешто од каде почнува работата)

- Постапката е конечна низа од добро дефинирани инструкции (чекори) и правила кои еден човек би можел да ги изврши без никакво размислување

- Даваат одреден „излез“ (ја извршуваат работата)

Кои се елементите за правење палачинки?

Влез: Брашно, шеќер, јајца, млеко, вода, масло, сад

Постапки: Чекорите за правење

Излез: Палачинки

Што се бара од еден алгоритам?

- Алгоритмите треба да бидат недвосмислени, јасни, прецизни

- Треба прецизно да е утврден редоследот на извршувањето на инструкциите

-Треба да е разбирлив за секого, независно кој го напишал

Важно: За даден проблем може да се напишат различни алгоритми и сите да бидат точни!

 

Погледни го видеото:

Задачи:

1. Дали можете да направите алгоритам за варење турско кафе?

2. Дали можете да направите алгоритам за јавување преку телефон?

3. Дали можете да направите алгоритам за припрема за час?

4. Дали можете да напишете алгоритам за играње на играта „не лути се човече“?

Инструкции

Инструкциите се јасно дефинирани едноставни наредби или чекори кои треба да се изведат за да се постигне одредена цел.

- Инструкциите треба да се едноставни, односно најчесто да содржат едно барање

- Инструкциите треба да се јасни, што значи да даваат прецизни, недвосмислени наредби, разбирливи за оној што треба да ги изврши

- Редоследот на инструкциите треба да е правилен

Програма

Програма претставува множество (низа, листа) од инструкции за решавање на одреден проблем со компјутер.

- Програмата мора да биде извршена од компјутер, односно програмите му кажуваат на компјутерот како да реши одреден проблем

- За да работат компјутерите потребни се програми

Програмите се всушност алгоритми напишани на јазици кои се специјално дизајнирани за да бидат разбирливи за компјутерите.

Набројување

Набројување е начин на подредување на содржина во листа – список. Пред набројуваната содржина во листата може да се поставуваат редни броеви, букви или знаци. При набројувањето може да биде битен редоследот на набројуваната содржина или набројуваната содржина може да биде со произволен редослед.

 1. Ако редоследот на набројуваната содржина не е битен за набројувањето може да се користат знаци. 

2. Ако редоследот на набројуваната содржина е битен за набројувањето може да се користат броеви или букви. 

3. Содржината може да се набројува со комбинација на броеви (букви) и знаци.

 Дали некогаш ви се случило да пишувате долг список со набројувања под редни броеви и по азбучен редослед и на крајот да забележите дека сте испуштиле некој ред од почетокот на списокот? Треба да го препишувате целиот список и да ги менувате редните броеви на редовите од испуштениот ред па до крајот на списокот.

АВТОМАТСКО НАБРОЈУВАЊЕ

 Затоа програмите нудат многу добро решение за овој проблем без да препишете ни знак од списокот - автоматско набројување. Автоматското набројување овозможува да се прават списоци во кои автоматски се поставуваат броеви на редовите. На овој начин може да се прават измени во списокот со додавање и бришење на редови, а броевите секогаш ќе бидат подредени.

АКТИВНОСТИ СО СЛИКИ И ЦРТАЊЕ ГРАФИЧКИ ОБЈЕКТИ

 

                   Текстовите на која било тема секогаш се поинтересни и попривлечни за оној за кого се наменети ако во нив има и слики со кои се надополнува и нагласува значењето на текстот. 

                    ПОСТАВУВАЊЕ СЛИКИ ВО ТЕКСТУАЛЕН ДОКУМЕНТ

            Корисникот може да поставува во документот готови слики од галеријата на програмата или свои слики – цртани во некоја графичка програма, фотографии, слики од Интернет итн. Слики од фолдери на корисникот се внесуваат со:

             Insert → Picture → „From file“ (Вметнување → Слика → „Од датотека“)

            по што се избира локацијата на сликата која треба да се постави во документот.

            Избраната слика се прикажува во документот на местото каде што трепка курсорот. Пред да се внесе сликата треба да се постави курсорот на местото каде треба да се прикаже сликата. 

                    АКТИВНОСТИ СО СЛИКИ

                 Сликите може да се менуваат на различни начини: по димензија, боја, може да се ротираат, да се поставуваат рамки околу нив, да се пишува околу или врз нив и слично.

                Најголемиот дел од промените на изгледот на сликата: ротација, сечење, промена на боите, контрастот на бои и сл. се прават со алатките од лентата „Picture Tools“ која се вклучува со селектирање на сликата:

                 Picture Tools → Format 

           

             ПРОМЕНА НА ДИМЕНЗИИ НА СЛИКАТА

                 Најчесто користена промена која се прави на сликите е промената на нивните димензии. Тоа се постигнува со клик на сликата. Околу сликата се појавуваат црни квадратчиња кои со дијагонално, хоризонтално и вертикално влечење, во двете насоки, ги менуваат димензиите и изгледот на сликата.

             ЦРТАЊЕ ГРАФИЧКИ ОБЈЕКТИ (ФОРМИ)

                Во Word документот може да се цртаат графички објекти. Се цртаат со избор на соодветните алатки за цртање: Insert → Shapes

Работа со текст Microsoft Office Word

Основни поими

Според можностите кои му ги нудат на корисникот програмите за работа со текст можат да бидат:

• текст едитори за пишување на кратки текстови
• текст процесори за пишување и уредување на подолги текстови. (Microsoft Office Word, Open Office Writer, Corel WordPerfect, Apple iWork Pages и други). Покрај ефикасната работа со текст, овие програми нудат можности за работа со слики, табели, графикони и др.

Активирање на програмата се прави преку преку икона (shortcut) на апликацијата, доколку  постои на Desktop или од менито Start од Task Bar (Лента со задачи):
Start>All Programs>MS Office>MS Word

Креирање нов документ во MS Word 
По активирање на програмата, за започнување со работа односно креирање нов празен документ, се кликнува на првата опција New Blank Document во погледот New

Основни елементи (interface) на програмата MS Word 

A – Quick Access Toolbox (Лента за брз пристап до наредби) на која најчесто се наоѓаат наредбите Save, Undo и Repeat, но таа може да се подеси така да содржи било кои наредби кои често се користат.
B – Title Bar (Насловна лента)  во која е испишано името на отворениот документ и апликацијата Microsoft Word.
C – Ribbon Display Option and buttons (опции за лентата со картички и копчиња за работа со прозорци)
D – Ribbon Tabs (Лента со картички) – стандардни и контекстни картички.
F – Ribbon (Лента со наредби за соодветна картичка): 

наредбите (Е) кои се достапни на лентите зависат од избраната картичка. Картичките се организирани во неколку групи од наредби, со цел да бидат попрегледни и подостапни во текот на работата. 

Така на пример картичка Home ги содржи следните групи на наредби: Clipboard, Font, Paragraph, Styles, Editing. Секоја група ги содржи наредбите кои се однесуваат на конкретна активност. 
Наредбите кои припаѓаат на одредена група, но помалку се употребуваат, не се покажани во групата како копчиња. Тие се достапни во прозорците за дијалог, кои можат да се отворат доколку се притисне копчето Dialog Box Launcher (G)  на десниот крај од насловната линија на групата.

Page (Страна од документот) Работна површина за внесување текст.
(H) – Status Bar (Статусна лента): која содржи податоци за тековниот документ (пр.број на страни во документот, тековна страна и др). На статусната лента се наоѓа и  Zoom Slider (Контроли за зумирање преку лизгач).

Поништување на извршените наредби

Доколку се направи некаква промена на документот, а потоа се заклучи дека таа е непотребна или погрешна, промената лесно може да се поништи. Последна промена може да се поништи со употреба на копчето Undo, од палетата со алатки Quick Access, или избор на тастерите Ctrl+Z од тастаура.
За да се поништат постари акции, треба да се избере стрелката Undo, а потоа од листата да се избере акцијата.

Комуникација преку Интернет

 Како комуницираме онлајн? 

• Текстуална комуникација: Размена на пишувани пораки (чет, е-пошта, коментари).
• Аудио комуникација: Разговор преку интернет (гласовни пораки, повици).
• Видео комуникација: Разговор со слика и звук (видео повици).

Примери на софтвер за комуникација:

Viber, Messenger, WhatsApp, TikTok, Instagram, Zoom 

Размисли:

- Преку која од овие апликации можеме да праќаме само текстуални пораки? 

- Преку која можеме да се гледаме?

- Што ни е потребно на телефонот или компјутерот за да можеме да напишеме порака? 

- А за другарот да нè слушне? 

- А за и да нè види? 

Јазикот на интернетот – Правилно наспроти неправилно

Анализа на примери:

- Еј, КАДЕ СИ??? МОРА ДА МИ КАЖЕШ ШТО СЕ СЛУЧИ! (Комуникација со големи букви -  Ова се смета за викање).

- Nzm so da ti kazam, ssj? Ktb? (Комуникација со кратенки - може да биде нејасна и не секој ја разбира).

- Многу си глупав/а! 😠 (Навредлива комуникација - Навредите се исто толку болни и кога се напишани).

- Фала ти многу за помошта, баш ми значеше! 😊 (Правилна и учтива комуникација).

- Можеби ќе дојдам подоцна. (Пример за двосмислена порака која може да создаде забуна).





• Активност: Подреди ги примерите во две колони во тетратката: „Правилна и безбедна комуникација“ и „Неправилна и небезбедна комуникација“.

Твоите податоци се твое богатство!

Кои информации за вас не би сакале да ги знае некој непознат? 

(име и презиме, адреса на живеење, телефонски број, име на училиштето, лозинки, приватни фотографии и видеа)

Личните податоци треба да се чуваат исто како што го чуваме клучот од нашиот дом – ги даваме само на луѓе на кои им веруваме најмногу.

Што смеам, а што не смеам?

• Што ќе направиш ако некој непознат ти побара да му пратиш твоја фотографија?
• Дали смееш да ја споделиш лозинката од твојот профил со најдобриот другар?
• Што ако добиеш порака со навредлива содржина?
• Дали е во ред да објавиш слика од твоите другари без да ги прашаш?

Да заклучиме:
Интернетот е прекрасен простор за дружење, игра и учење, но само ако го користиме паметно. 

Запомнете:

Пред да објавите, испратите или кликнете нешто, размислете! Бидете добри дигитални граѓани, чувајте се себеси и вашите другари.

Веб прелистувачи и веб пребарувачи

 

1. Што е Web Прелистувач (Web Browser)? 🚗💨

Замислете го Интернетот како еден огромен град со многу улици и куќи (веб-страници).

• Web прелистувачот е како вашиот автомобил или велосипед. Тој е програма на вашиот компјутер, таблет или телефон што ви овозможува да ги посетувате тие „куќи“ (веб-страници).
• Со прелистувачот, можете да внесете адреса на некоја веб-страница (на пример, www.google.com) и тој ќе ве однесе таму.
• Тој ви ги покажува текстовите, сликите, видеата и сите интересни работи на веб-страниците.

Познати Web Прелистувачи се:

·        Google Chrome (Гугл Хром)

·        Mozilla Firefox (Мозила Фајрфокс)

·        Microsoft Edge (Мајкрософт Еџ)

·        Safari (Сафари - најчесто на Apple уреди)

 

Што можеш да правиш со прелистувачот?

• Да отвораш веб-страници.
• Да кликаш на линкови за да одиш на други страници.
• Да се враќаш на претходната страница (со копчето "back" или "назад").
• Да ги зачувуваш омилените страници (bookmarks).

2. Што е Web Пребарувач (Web Search Engine)? 🕵️‍♂️🔍

Сега, замислете дека сте во огромна библиотека (Интернетот) и сакате да најдете книга за диносауруси, но не знаете каде точно се наоѓа.

• Web пребарувачот е како паметен библиотекар или детектив. Тој е специјална веб-страница (или алатка вградена во вашиот прелистувач) која ви помага да пронајдете информации на Интернетот.
• Вие му кажувате што барате (на пример, "слики од диносауруси" или "кога живееле диносаурусите") со внесување на клучни зборови.
• Пребарувачот потоа пребарува низ милиони веб-страници и ви дава листа на најрелевантните резултати.

Познати Web Пребарувачи се:

·        Google (Гугл)

·        Bing (Бинг)

·        DuckDuckGo (ДакДакГоу - познат по приватноста)

Како работи пребарувачот (многу едноставно)?

1. Има мали роботчиња наречени „пајаци“ (spiders) кои постојано „лазат“ по Интернетот и ги собираат информациите од веб-страниците.
2. Сите тие информации ги ставаат во еден огромен индекс (како азбучен список во книга).
3. Кога ќе внесете клучни зборови, пребарувачот брзо го проверува својот индекс и ви ги покажува страниците што најмногу одговараат на вашето барање.

Која е разликата? Ајде да повториме! 🧩

• Web Прелистувачот е програмата (како Chrome, Firefox) што ја користиш за ДА ПРИСТАПИШ и да ги гледаш веб-страниците. Тој е твојот "автомобил".
• Web Пребарувачот е веб-страницата (како Google, Bing) што ја користиш за ДА ПРОНАЈДЕШ информации на Интернет. Тој е твојот "паметен библиотекар".

Важно е да знаеш: Најчесто, кога ќе го отвориш твојот Web Прелистувач, првата страница што ќе ја видиш е Web Пребарувач (на пример, Google). Оттаму почнуваш да бараш!

Безбедно Пребарување – Неколку Совети: 🛡️

1. Биди точен: Користи јасни клучни зборови за да го добиеш тоа што го бараш.
2. Внимавај на линковите: Не кликај на сè што ќе видиш. Ако нешто изгледа чудно, прашај повозрасен.
3. Провери го изворот: Дали информациите доаѓаат од сигурна страница? (на пример, страница од училиште, музеј, позната енциклопедија).
4. Не споделувај лични информации: Никогаш не го кажувај твоето име, адреса, телефонски број или лозинки на непознати веб-страници.
5. Кажи на возрасен: Ако видиш нешто што те плаши, збунува или ти е непријатно, веднаш кажи на родител, наставник или некој друг возрасен на кој му веруваш.

Забавна Активност: 🚀
Отвори го твојот омилен Web Прелистувач. Потоа, оди на Web Пребарувач (на пример, Google) и пробај да најдеш:

• Која е највисоката планина на светот?
• Најди смешна слика од маче.
• Кога е денот на планетата Земја?

Се надевам дека ова ви помогна да ги разберете Web прелистувачите и пребарувачите. Тие се вашите супер-моќни алатки за истражување на неверојатниот свет на Интернетот! Среќно истражување! ✨