Ајде да научиме за ЕЛЕКТРОНСКАТА ПОШТА!

 

Сигурно сте виделе како вашите родители или наставници користат нешто што се вика „email“. Ама што е тоа всушност? Ајде да откриеме заедно!

                                         

1. Што е тоа електронска пошта (email)?

• Замисли си дека пишуваш писмо на хартија. Го ставаш во плик, лепиш марка и го носиш во пошта за да стигне до твојот другар.
• Електронската пошта е многу слична, ама е дигитална! Тоа значи дека пораките ги пишуваш на компјутер, таблет или паметен телефон.
• Наместо поштар, интернетот ги носи твоите дигитални писма до пријателите, наставниците или семејството. И тоа многу, многу брзо – речиси веднаш!

2. Зошто користиме email?

Email - от е корисен затоа што:

• Брз е: Пораките стигнуваат за неколку секунди, дури и ако твојот другар е на другиот крај на светот!
• Лесен е за користење: Кога ќе научиш, ќе видиш колку е едноставно да пратиш и примиш порака.
• Можеш да праќаш и примаш датотеки: Слики од роденден, домашна задача во Word, интересен линк – сето тоа можеш да го „закачиш“ на твојата email порака.
• Заштедува хартија: Користиме помалку хартија, што е добро за нашата планета!
• Потребен е: За многу работи на интернет, како некои игри, учење на далечина или регистрирање на корисни веб-страници, често ќе ти треба email адреса.

3. Твојата email адреса – како изгледа?

Секој што користи email има своја уникатна адреса. Таа е како твојата домашна адреса, ама за дигитални писма. Email адресата има два главни дела, поврзани со знакот @ (овој знак го читаме „ет“ или понекогаш го викаат „мајмунче“).

Еве како изгледа: твоетокорисничкоиме@сервисзаemail.com

Примери:

• petar.petrov@gmail.com
• ana.cvetanoska@outlook.com
• super.ucenik6@yahoo.com

Да ги разгледаме деловите:

• твоетокорисничкоиме: Ова е името што ти (или твоите родители) го избираш кога правиш email. Може да биде твоето име и презиме, некој прекар или нешто креативно (но секогаш пристојно!).
• @: Овој знак секогаш стои помеѓу корисничкото име и сервисот за email.
• сервисзаemail.com: Ова е името на компанијата што ти ја дава услугата за имејл. Најпознати се gmail.com, outlook.com, yahoo.com.

4. Како да напишеш и испратиш email?

Кога сакаш да напишеш нова порака, во програмата за email (како Gmail или Outlook) барај копче што вели „Compose“ (Состави), „New Mail“ (Нова пошта), „Напиши нова“ или слично.

Ќе видиш неколку важни полиња што треба да ги пополниш:

• До (To): Тука ја пишуваш email адресата на лицето на кое му ја праќаш пораката. (На пример: drugarotmoj@gmail.com)
• Предмет (Subject / Наслов): Ова е многу важно! Тука пишуваш краток опис за што се работи во твојата порака. Така, тој што ја прима пораката веднаш ќе знае за што станува збор.
• Добар пример за Предмет: „Прашање за домашната по математика“, „Покана за мојот роденден“, „Слики од вчерашниот излет“
• Лош пример за Предмет: (да го оставиш празно) или само „Еј!“
• Тело на пораката: Ова е големиот празен простор каде што ја пишуваш целата твоја порака. Добро е да почнеш со поздрав (На пример: Здраво Ана,), да напишеш што сакаш да кажеш, и да завршиш со поздрав (На пример: Поздрав, Петар).
• Прилог (Attachment / Закачи датотека): Ако сакаш да испратиш слика, документ или некоја друга датотека заедно со пораката, барај икона што личи на спојувалка (📎). Кликни на неа за да ја избереш и додадеш датотеката од твојот компјутер.
• Испрати (Send / Прати): Кога сè е напишано и проверено, кликни на ова копче за да ја испратиш пораката! Тргна на пат!

5. Каде можам да имам email? (Популарни сервиси)

Има многу компании што нудат бесплатни имејл услуги. Некои од најпознатите и најкористени се:

• Gmail (од компанијата Google) – можеби ќе го препознаеш по неговото шарено лого што личи на буквата „М“.

• Outlook.com (од компанијата Microsoft) – често има сино лого и е поврзан со други програми на Microsoft.

И Gmail и Outlook.com се одлични и лесни за користење! Имаат слични функции, само изгледаат малку поинаку.

6. Важни работи што треба да ги знаеш (Email Бонтон и Безбедност):

• Биди културен/на: Секогаш користи убави зборови, исто како кога зборуваш со некого лице в лице. Поздрави на почетокот и на крајот на пораката.
• Пишувај јасно: Провери дали си напишал/а сè точно и разбирливо пред да ја испратиш пораката.
• Не пишувај СÈ СО ГОЛЕМИ БУКВИ: НА ИНТЕРНЕТ, КОГА ПИШУВАШ СÈ СО ГОЛЕМИ БУКВИ, ИЗГЛЕДА КАКО ДА ВИКАШ!
• Предметот е твој пријател: Секогаш ставај јасен Предмет за примачот да знае што да очекува.
• ВНИМАВАЈ! Пази се од непознати и сомнителни пораки!
• Ако добиеш email од некој што не го познаваш, или ако насловот (Предметот) ти звучи чудно или премногу добро за да биде вистина (на пр. „Освоивте награда!“), не го отворај!
• НИКОГАШ не отворај прилози (attachments) од непознати луѓе. Тие можат да содржат вируси што ќе му наштетат на твојот компјутер или телефон.
• Ако не си сигурен/на за некој имејл, веднаш прашај ги твоите родители или наставникот. Тие ќе ти помогнат.
• Чувај ја лозинката тајна! Твојата лозинка за имејл е како клуч за твојата дигитална куќа. Не ја кажувај на никој освен на твоите родители.

7. Корисни зборчиња за email (малечок речник):

• Влезно сандаче (Inbox / Примени): Ова е местото каде што стигнуваат сите нови пораки што ги добиваш.
• Испратени (Sent / Испратени): Тука се чуваат копии од пораките што ти си ги испратил/а.
• Нацрти (Drafts / Работни верзии): Ако почнеш да пишуваш порака, но не ја испратиш веднаш, таа може да се зачува тука за да ја довршиш подоцна.
• Одговори (Reply / Одговори): Копче што го користиш кога сакаш да одговориш на порака што си ја добил/а.
• Препрати (Forward / Препрати): Копче што го користиш кога сакаш некоја интересна порака што си ја добил/а да ја испратиш на некој друг.
• Избриши (Delete / Избриши): За бришење на пораки што повеќе не ти требаат.

WEB прелистувачи и WEB пребарувачи

 

Здраво Истражувачи на Интернетот! 🗺️💻

Ќе научиме за две многу важни алатки кои ни помагаат да патуваме и да наоѓаме работи на огромниот Интернет. Тоа се Web Прелистувачите и Web Пребарувачите. Можеби звучат слично, но прават различни работи!

1. Што е Web Прелистувач (Web Browser)? 🚗💨

Замислете го Интернетот како еден огромен град со многу улици и куќи (веб-страници).

• Web прелистувачот е како вашиот автомобил или велосипед. Тој е програма на вашиот компјутер, таблет или телефон што ви овозможува да ги посетувате тие „куќи“ (веб-страници).
• Со прелистувачот, можете да внесете адреса на некоја веб-страница (на пример, www.google.com) и тој ќе ве однесе таму.
• Тој ви ги покажува текстовите, сликите, видеата и сите интересни работи на веб-страниците.

Познати Web Прелистувачи се:

·         Google Chrome 

·         Mozilla Firefox 

·         Microsoft Edge 

·         Safari (најчесто на Apple уреди)

Што можеш да правиш со прелистувачот?

• Да отвораш веб-страници.
• Да кликаш на линкови за да одиш на други страници.
• Да се враќаш на претходната страница (со копчето "back").
• Да ги зачувуваш омилените страници (bookmarks).

2. Што е Web Пребарувач (Web Search Engine)? 🕵️‍♂️🔍

Сега, замислете дека сте во огромна библиотека (Интернетот) и сакате да најдете книга за диносауруси, но не знаете каде точно се наоѓа.

• Web пребарувачот е како паметен библиотекар или детектив. Тој е специјална веб-страница (или алатка вградена во вашиот прелистувач) која ви помага да пронајдете информации на Интернетот.
• Вие му кажувате што барате (на пример, "слики од диносауруси" или "кога живееле диносаурусите") со внесување на клучни зборови.
• Пребарувачот потоа пребарува низ милиони веб-страници и ви дава листа на најрелевантните резултати.

Познати Web Пребарувачи се:

·         Google (Гугл)

·         Bing (Бинг)

·         DuckDuckGo (ДакДакГоу - познат по приватноста)

Како работи пребарувачот (многу едноставно)?

1. Има мали роботчиња наречени „пајаци“ (spiders) кои постојано „лазат“ по Интернетот и ги собираат информациите од веб-страниците.
2. Сите тие информации ги ставаат во еден огромен индекс (како азбучен список во книга).
3. Кога ќе внесете клучни зборови, пребарувачот брзо го проверува својот индекс и ви ги покажува страниците што најмногу одговараат на вашето барање.

Која е разликата? Ајде да повториме! 🧩

• Web Прелистувачот е програмата (како Chrome, Firefox) што ја користиш за ДА ПРИСТАПИШ и да ги гледаш веб-страниците. Тој е твојот "автомобил".
• Web Пребарувачот е веб-страницата (како Google, Bing) што ја користиш за ДА ПРОНАЈДЕШ информации на Интернет. Тој е твојот "паметен библиотекар".

Важно е да знаеш: Најчесто, кога ќе го отвориш твојот Web Прелистувач, првата страница што ќе ја видиш е Web Пребарувач (на пример, Google). Оттаму почнуваш да бараш!

Безбедно Пребарување – Неколку Совети: 🛡️

1. Биди точен: Користи јасни клучни зборови за да го добиеш тоа што го бараш.
2. Внимавај на линковите: Не кликај на сè што ќе видиш. Ако нешто изгледа чудно, прашај повозрасен.
3. Провери го изворот: Дали информациите доаѓаат од сигурна страница? (на пример, страница од училиште, музеј, позната енциклопедија).
4. Не споделувај лични информации: Никогаш не го кажувај твоето име, адреса, телефонски број или лозинки на непознати веб-страници.
5. Кажи на возрасен: Ако видиш нешто што те плаши, збунува или ти е непријатно, веднаш кажи на родител, наставник или некој друг возрасен на кој му веруваш.

Забавна Активност: 🚀
Отвори го твојот омилен Web Прелистувач. Потоа, оди на Web Пребарувач (на пример, Google) и пробај да најдеш:

• Која е највисоката планина на светот?
• Најди смешна слика од маче.
• Кога е денот на планетата Земја?

Се надевам дека ова ви помогна да ги разберете Web прелистувачите и пребарувачите. Тие се вашите супер-моќни алатки за истражување на неверојатниот свет на Интернетот! Среќно истражување! ✨

Интернет и Сервиси на Интернет

Интернет адреса на секој компјутер на Интернет

• Секој компјутер за да биде поврзан на Интернет мора да има своја адреса, Интернет адреса (IP).
• Со оваа адреса компјутерот може да биде пронајден и да ги добива потребните податоци од Интернет, а во исто време и да испраќа свои кон други компјутери на Интернет.
• Секој фајл поставен за разгледување на некој компјутер на Интернет (текст, слика, видео клип, музика и сл.) мора да има своја адреса која се вика веб адреса или URL (Uniform Resource Locator).

Начини на поврзување на Интернет

Фирмите кои го овозможуваат поврзувањето на Интернет се викаат Интернет Сервис Провајдери (ISP).

Поврзувањето може да се направи на неколку различни начини:

• Преку фиксна телефонска линија
• Преку телевизија:
• кабловска
• сателитска
• Безжично (WIFI, WADSL, WiMAX)
• Преку мобилна телефонија (GPRS, EDGE, 3G-HSDPA, 4G-LTE)

Секој од овие начини на поврзување користи различни уреди (телефонски линии, модеми, сателити, кабли, безжични адаптери итн.) од кои зависи брзината на пренос на податоците, цената, можностите итн. Секој корисник може да го избере оној начин на поврзување кој најмногу му одговара.

Сервиси на Интернет

Сите можности кои ги нуди Интернет за разговори, размена на пораки, информации, купување, симнување слики, музика, видео клипови и сл. се викаат Интернет сервиси.

Сервисите работат преку компјутери поврзани на Интернет кои се викаат сервери.

Компјутерите поврзани на Интернет кои ги користат можностите на Интернет се викаат клиенти.

Слично на трговски центар во кој еден дел од луѓето нудат услуги а поголемиот дел ги користат, на пример паркинг, продавници за различни производи, ресторани, пошти, банки, фризерници, киносали итн.

Некои од сервисите на Интернет се:

WWW (World Wide Web) . Сервис за поставување на свои и разгледување на други веб сајтови.

Search Engines (машини за пребарување). Сервис за пронаоѓање потребни информации на Интернет.

E-mail. Сервис за примање и испраќање на електронска пошта.

Интерактивно комуницирање. Сервис за текстуално, звучно или видео комуницирање меѓу луѓето кои се во исто време на Интернет. Комуникацијата се остварува преку различни програми како Viber, Messenger, Skype и др.

E-commerce.Сервис за онлајн купување и продавање различни производи и вршење на различни он услуги

Eлектронско банкарство.Сервис за проверка на банкарска сметка, плаќање на сметки и слично.

Download. Различни сервиси за симнување на податоци од мрежата (слики, музика, видео клипови, филмови и сл) и др.

Upload. Различни сервиси за испраќање податоци кон мрежата.

Одговори на прашањата од квизот со клик на линкот:

Квиз - Интернет и Сервиси на Интернет

Компјутерска мрежа. Интернет.

Што е компјутерска мрежа?

•        Компјутерска мрежа е група од два или повеќе меѓусебно поврзани компјутери.

      

Мрежно поврзаните компјутери може да се наоѓаат на помало или поголемо меѓусебно растојание и да бидат поврзани со различни уреди – жични или безжични.

Видови компјутерски мрежи

Oсновни видови компјутерски мрежи според меѓусебната оддалеченост на поврзаните компјутери се :

  • Локална компјутерска мрежа (LAN – Local Area Network).

  • Широко распространета компјутерска мрежа   (WAN – Wide Area Network).

Локална компјутерска мрежа - LAN

LAN мрежата поврзува компјутери кои се наоѓаат на мало меѓусебно растојание. 

Пример за локална компјутерска мрежа се меѓусебно поврзаните компјутери во една училница, канцеларија, куќа, зграда и слично.

Можности на локалната компјутерска мрежа:

Поврзаните компјутери може меѓусебно да делат заеднички хардверски уреди, како печатар, скенер и др., може да си разменуваат програми и фајлови.

Податоците и програмите може да се пренесуваат од еден на друг компјутер без користење на CD-а или USB меморија.

Корисникот може да определува кои од уредите или фолдерите од неговиот компјутер ќе бидат достапни за разгледување или користење од другите компјутери во мрежата.

Корисникот може и да не дозволи ништо од содржината на неговиот компјутер да биде видлива или користена од останатите компјутери во мрежата.

Корисникот може еден фолдер на својот компјутер да направи да биде видлив (делив) за останатите компјутери во мрежата или да разменува програми и фајлови со другите компјутери во мрежата.

Уреди за поврзување на компјутерите во LAN 

За поврзување во локална мрежа секој од компјутерите поврзан во мрежата треба да има своја мрежна картица.

Уредот кој го овозможува и организира преносот на податоците меѓу компјутерите во локалната мрежа се вика свич (switch). Кај помалите локални мрежи свичот може да биде дел од уредот рутер (router).

Рутерот е уред кој овозможува една локална мрежа да се поврзе со други мрежи (на пример, други локални мрежи или Интернет).

Широко распространета компјутерска мрежа - WAN

WAN мрежата поврзува компјутери на меѓусебно големо географско растојание.

На пример, во една држава, во различни држави или континенти.

WAN мрежата може да се замисли како мрежа од LAN и WAN мрежи на големо географско растојание.

Уреди за поврзување во WAN мрежа се: трансокеанските кабли, сателитите, телефонски линии и слично.

Најголемата WAN мрежа во светот се вика Интернет. Можеме да ја замислиме како мрежа од компјутерските мрежи низ целиот свет.

Кликни на линкот и одговори на прашањата поставени во квизот:

Квиз - Компјутерски мрежи

или скенирај го кодот:

Мерење на влажноста на почвата

    За да добиеме уред кој ќе ја мери влажноста на почвата ќе го поврзиме микро:битот со жици, најдобро крокодилки. Во почвата ќе поставиме клинци или поголеми жици, кои ќе имаат улога на сонди. Електричната струја ќе се движи низ почвата од едниот до другиот клинец заедно со влагата во почвата. Колку ќе има повеќе влага во почвата, толку ќе биде поголем напонот што се мери.

Електричната струја минува низ водена површина, па затоа кога ќе се поврзе во струјно коло, електричната светилка ќе светне.

Ова својство на електричната струја, ќе го искористиме за мерење на влажноста на почвата со микробит. Двата клинци во почвата, имаат улога на сонди низ кои патува електричната струја. Степенот на влажност на почвата е даден на сликата подолу, каде вредност околу 700 е сува почва, околу 900 е нормално влажна почва и околу 1023 е многу влажна почва.

Ова практично го поврзуваме со микробитот, со помош на кабли алигаторки, и тоа, едниот клинец за Pin 1, а другиот на 3V.

Клинците ги поставуваме во саксија.

Програмскиот код го внесуваме, односно при притискање на копчето А, ќе се појави вредноста за соодветната влажност во саксијата.

Комбинирње на уредот за мерење на влажност на почвата со помош на звучен аларм

Додаваме звучник на предходниот уред, така што го поврзуваме со Pin0, a другиот крај со GND на микробитот.

Програмскиот код за ова е следен:

moisture е варијабла која ја креираме за да ја мериме вредноста за влажност на почвата. Доколку е вредноста помала од 900, ќе се вклучи алармот за да го повадиме растението во саксијата.

Практично го проверуваме новиот уред со аларм:

    За подобро да го разберете целиот процес на градње на овие уреди, погледнете го следното видео: